Gần đây, câu chuyện một sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, từng làm việc ổn định nhưng quyết định nghỉ để chạy xe ôm công nghệ đang thu hút sự chú ý. Anh chia sẻ, lựa chọn đó không phải vì bế tắc, mà vì muốn “thử thách bản thân” và theo đuổi ước mơ trở thành TikToker.
Thoạt nghe, đây chỉ là một quyết định cá nhân. Nhưng đằng sau đó là một bức tranh xã hội đáng suy ngẫm: vì sao người giỏi, có học vấn, lại rời bỏ con đường nghề nghiệp được xem là “ổn định” để bước vào một lĩnh vực bấp bênh, không tiêu chuẩn, và đầy rủi ro?
Mục lục
1. Mâu thuẫn giữa năng lực – cơ hội – môi trường
Ở Việt Nam, không ít người trẻ có năng lực, có học thức, nhưng lại không tìm thấy cơ hội phát triển xứng đáng.
Thị trường lao động hiện nay vẫn tồn tại nhiều vấn đề:
-
Lương khởi điểm thấp, trong khi chi phí sinh hoạt cao.
-
Cơ hội thăng tiến còn nặng tính quan hệ.
-
Doanh nghiệp chưa thực sự coi trọng năng lực sáng tạo và giá trị con người.
Khi đó, những công việc như chạy xe công nghệ hay làm nội dung TikTok lại trở thành lựa chọn mang tính “thực tế” hơn:
-
Thu nhập trước mắt có thể cao hơn.
-
Thời gian linh hoạt, tự chủ.
-
Và quan trọng nhất: không bị ràng buộc bởi hệ thống.
2. Khi xã hội trọng “hiển thị” hơn là “giá trị”
Chúng ta đang sống trong thời đại mà “được nhìn thấy” dường như quan trọng hơn “làm được gì”.
Một video có hàng triệu lượt xem có thể mang lại thu nhập gấp nhiều lần một kỹ sư, một chuyên viên giỏi.
Điều này tạo ra một sự lệch pha trong thước đo giá trị xã hội:
Người giỏi chuyên môn thì khó tiến xa, còn người biết gây chú ý lại dễ thành công.
Không thể trách cá nhân nào trong xu hướng này. Vấn đề nằm ở chỗ cấu trúc xã hội chưa đủ công bằng để khuyến khích người có năng lực ở lại với nghề nghiệp chuyên môn.
3. Làm TikTok không xấu — nhưng không thể là lối thoát duy nhất
Không thể phủ nhận rằng TikTok, YouTube hay các nền tảng số mở ra cơ hội sáng tạo, tự do, và thậm chí là thành công.
Nhưng nếu ngày càng nhiều người trẻ rời bỏ chuyên môn để “làm nội dung” vì họ không thấy tương lai trong nghề nghiệp mình học, thì đó không còn là lựa chọn cá nhân — mà là một tín hiệu cảnh báo.
Một xã hội khỏe mạnh phải có sự cân bằng:
-
Người giỏi chuyên môn được trọng dụng, trả công xứng đáng.
-
Người sáng tạo được tôn trọng, nhưng không chiếm trọn diễn đàn giá trị.
4. Chúng ta cần thay đổi cách đánh giá và đãi ngộ
Vấn đề không nằm ở chàng sinh viên ấy — mà nằm ở cách xã hội sử dụng và tưởng thưởng cho năng lực.
Để người giỏi không phải bỏ nghề, để trí thức không phải “ra đường” tìm cơ hội, chúng ta cần:
-
Cải thiện cơ chế lương thưởng và môi trường làm việc, để năng lực được trả công đúng giá trị.
-
Thay đổi tư duy giáo dục – không chỉ dạy kỹ năng, mà phải dạy khả năng thích ứng và sáng tạo.
-
Tôn trọng người làm nghề chân chính, dù là kỹ sư, công nhân hay tài xế công nghệ, miễn là họ làm tốt việc của mình.
5. Kết luận: Khi người giỏi phải “rẽ hướng”, xã hội cần soi lại mình
Câu chuyện của anh sinh viên chạy xe ôm không chỉ là lựa chọn cá nhân. Nó là tấm gương phản chiếu thực trạng xã hội – nơi giá trị con người đôi khi bị méo mó bởi thị trường, và cơ hội chưa đến đúng người.
Nếu chúng ta không tạo ra một hệ thống công bằng hơn, thì sẽ còn nhiều người giỏi “rẽ ngang” – không vì họ yếu, mà vì họ không được trao cơ hội để mạnh.
